Maliden minnu tun farala ɲɔgɔn kan Salaadini kan kɔnɔ, libijamana kan, n’u makɔnɔnen tun bɛ yan Mali la, u ser’an fɛ yan kɔsa in na. Libikaw y’a jirali min kɛ k’u ɲɛ tɛ da dunanw kan u ka jamana kan, n’u wulila k’u lajaba, o de kɛra sababu ye ni mɔgɔ kofɔlen ninnu wulila k’u faso sɛgɛrɛ, n’o ye Mali ye. Nin jama fanba tun taara nafoloɲini de la Libi jamana kan. Wa dogoli m’u bali ka nafolo sɔrɔ sabu dogoli in tɛ kojugu ye Libijamana kan. Mɔgɔ dogolenw bɛ baara caman kɛ, libika wolodenw tɛ sɔn baara suguya minnu ma, i n’a fɔ mɔgɔ gɛnnenw y’a fɔ cogo min na, karidon, ɔkutɔburukalo tile 22, san 2000.
Mɔgɔ ninnu ka fɔ la, walejugu in daminɛra lamerikɛnw ni diɲɛ selekenaani tɔnba « ONU » ka dagasigilen wulilen ka bɔ Libijamana d’a la, hali ni farafinjamana ɲɛmɔgɔw kɛr’o sababu ɲuman ye ka ɲɛsin Libi ma, ni Libi masakɛ Mohamari Kadafi y’u waleɲumandɔn a koɲɛ la. A kɛra i n’a fɔ Kadafi b’a fɛ ka badenya min sabati a ka jamana ni farafinjamanaw cɛ, o ma kɛ libika dɔw fɛko ye. Olu kalikan ye ko Libijamana nafolo dɔrɔmɛ kelen man kan ka bɔ jamana dafɛ.
Nin wale in balala mɔgɔ caman na, sanko maliden minnu mɛɛna kosɛbɛ Libijamana kan, sabu u ma deli ka nin ɲɔgɔn dakabana wale ye abada. Minnu donna Mali la yan, olu y’a jira ko dunanw sigiyɔrɔw bɛɛ jenina, k’u ka nafolow bɔs’u la. Dɔw taalen tun kaca ni san tan ye ; dɔw taalen tun tɛ tɛmɛ kalo wɔɔrɔ kan.
Sanni mɔgɔgɛnnenw ka t’u bɔduguw la, u tun y’a jira ko libijamana ye dolariwari 1.100 labil’u ye, k’o d’u ma. Pankurun saba nana ni mɔgɔ 175.475 ye. Dɔgɔkun damadɔw ka kɔn nin ɲɛ, nizeriyakaw ni Cadika caman bɔra Libi k’u kund’u ka jamanaw kan.
Mali ka kɔkan jamanadenw ka koɲɛw ɲɛnabɔbaga Musa Kulubali y’a jira ko minnu nana, nali diyar’olu ye. Ko nali ka di fɛn o fɛn ye, olu bɛɛ nana Maliden mɔgɔ nalen bɛɛ lajɛlen ye mɔgɔ 1405 ye.
Musa Kulubali ka fɔ la, maliden hali kelen ni ma t’a la. A y’a jira fana ko wariko fana ni tiɲɛ ka jan. Musa y’a jira ko Nizeriya bɔlen kɔ yen, jamana min y’a mago don o ka mɔgɔw la, k’u lana jamana kɔnɔ hɛrɛ ni bonya la, o ye Mali ye.
A sabatira fana ko mɔgɔ minnu nana olu taalen ma mɛɛn kosɛbɛ Libi jamana kan. U tɛ yen kow ɲɛdɔn ten kosɛbɛ ; balawu in digir’olu de la ka tɛmɛ tɔw kan. Malidenw minnu bɛ Libi jamana kan, u bɛɛ lajɛlen bɛ se mɔgɔ 30.000 ma. O b’a jira ko minnu tora Libi yen, olu de ka ca kosɛbɛ.
Nka maliden fila, Mohamɛdi M Hayidara ni Musa Kulubali diminenba y’a jira k’o kuma tɛ tiɲɛ ye. Mohamɛdi M Hayidara ka fɔ la, ale ye mɔgɔgɛnnenw ka peresidan ye. Mohamɛdi M Hayidara ni Musa Sisoko y’a jira, ko koɲɛw daminɛdon yɛrɛ, maliden wolonwula sɔgɔra ni muru ye, k’u faga Mansena kin kɔnɔ, Nizeriya ka lasigiden dagayɔrɔ kɛrɛfɛ ; don filanan mɔgɔ naani sara, tuma min na binkannikɛlaw ye malidenw dagayɔrɔw jeni.
Mohamɛdi M Hayidara y’a jira k’ale terikɛ Bara ni motika don, k’o ni muso fila fagara.
A y’a jira fana ko kow daminɛnen tile naaninan, tuma min na malidenw bolila ka lasigiden dagayɔrɔ sɛgɛrɛ, mɔgɔ 18 joginna ; mɔgɔ fila ni tor’olu la. Mɔgɔ baa kelen ɲɔgɔnnaw kɛlen ka ɲɔgɔn sɔrɔ Mali ka lasigidenso la, an ka jamana ni jamana tɔw cɛ koɲɛw ɲɛnabɔbagaw sɔrɔla ka fɛɛrɛ ɲini ka malidenw bila ka taa Saaba kan kɔnɔ, n’o ye Libijamana ka mara dɔ ye.
Mɔgɔw taatɔla Saaba kan kɔnɔ, bin kɛra mɔbili kan, ka mɔgɔ wolonwula faga, k’u ka minɛnw soɲɛ. Wa mɔgɔ kelen-kelen bɛɛ wajibiyara ka dinariwari kɛmɛ ni mugan ni duuru sara, Tiripoli ni Saaba cɛ, ka sɔrɔ kɔrɔlen, o wari tɛ tɛmɛ dinariwari tan ni duuru kan. Dinariwari dɔrɔmɛ tan bɛ bɛn sefawari baa kelen ma. Cɛ fila ninnu y’a jira ko Mali lasigidenso baarakɛla dɔw sen bɛ wariko in janfa la. Tuma min na u ye ɲɔgɔn sɔrɔ Saaba kan kɔnɔ, bin kɛr’u kan ye fana, o de la a ɲinina ko k’u bila ka taa Salahadini kan kɔnɔ ; hali yen fana bin kɛr’u kan.
O de kosɔn, u ye bataki dɔ ci lasigiden ma k’a ɲin’a fɛ, a ka fɛɛrɛ ɲini ka mɔgɔgɛnnenw bila ka na Mali la pankurunsira fɛ. Nka bataki cilen n’u nali cɛ sera kalo kelen ma, k’a sababu kɛ wariko ye, min tun ka kan ka d’u ma Libijamana fɛ. U tun bɛ k’o ko fɛsɛfɛsɛ u ni lasigidenso ni ɲɔgɔn cɛ. Mohamɛdi M Hayidara ni Musa Sisoko y’a jira ko Libijamana kolonɛli ni kɔmandan minn’u tun bɛ kan kɔnɔ, olu y’a sabati ko wari bɛɛ danna k’a di lasigiden ma. O la, u y’a jira k’u tɛ bɔ Libijamana dafɛ, fɔ n’a fɔr’u ye ko n’u sera Mali la, u ka wari bɛ d’u ma.
Mɔgɔ fila ninnu ka fɔ la kayika fila n’u denw fagara ; olu tun ye libikamusow furu ; wa mɔgɔ minnu tun bɛ baara la Masara nakɔ kɔnɔ, kunnafoni fosi ma sɔr’olu kan. A jirala ko Jabatekɛ dɔ fana sɛbɛkɔrɔ dasira, k’a ka mɔbili tiɲɛ ; ale tun ye maafaamuyalen ye min ka baara tun ye kanw bayɛlɛmali ye Mali ka lasigidenso la ; kɔkan jamanadenw ka koɲɛw ɲɛnabɔyɔrɔ y’o Jabatekɛ ka ko tiɲɛtigiya.
Nka nin n’a taa bɛ, Musa Kulubali ni Amadu Basiru Ture y’a jira ko bataki fɛn o fɛn cir’u ma, kunnafoni fɛn o fɛn dir’u ma ka bɔ Libijamana kan, a kelen ma jira ko maliden kelen ni tora koɲɛw na. Nka, a jirala ko mɔgɔ dɔw joginna yɔrɔ dɔ la, min ni Tiripoli cɛ ye kilomɛtɛrɛ binaani ye. Mɔgɔ dɔw taara bin malidenw kan yen, mɔgɔ minnu bɔyɔrɔ ma se ka dɔn mɔgɔ si fɛ. Amadu Basiru Ture y’a jira ko mɔgɔ joginnen ninnu furakɛra, sann’u ka pankurun ta ka na Mali la.
Mali kɔkanjamanadenw ka koɲɛw ɲɛnabɔyɔrɔ mɔgɔ fila, Musa Kulubali ni Amadu Basiru Ture y’a jira ko wariko min kuma bɛ senna, olu ma kunnafoni sabatilen si sɔr’o kan.
N’i ye walew jateminɛ minnu tara ka ɲɛsin malidenw ni dunan tɔw ma Libijamana kan, a ka gɛlɛn mɔgɔ ka d’a la ko maliden kelen ni ma t’a la. Nka Musa Kulubali ni Amadu Basiru Ture y’a jira ko wale kunfɔlɔw ɲɛsinna jamanadenw ma minnu ye « angilɛfɔlaw » ye, i n’a fɔ nizeriyakaw n’u ɲɔgɔnnaw.
Nka, o n’a taa bɛɛ, walew juguyara kojugu. Wale ninnu nɔɔniyɔrɔ ka ca : mɔgɔ fagalenw ma t’u tɔgɔ ma, k’a fɔ ko karisa ni karisa tor’a la ; o kɔfɛ, an ka maliden caman dogolen tun don Libijamana kan, ka baara lagosilenw kɛ ; wa u ni Mali ka lasigidenso baarakɛlaw fana tun tɛ ɲɔgɔn kalama fɔ ; u tun tɛ bɛn na.
Base Jara, Badama Dukure